Ở tuổi 28, chị H. (nhân viên y tế tại Hà Nội) không nghĩ có ngày tên mình xuất hiện trong hồ sơ một ca nhồi máu cơ tim cấp. Những cơn đau thắt ngực dai dẳng, khó thở tăng dần nhưng chị cho rằng mình còn trẻ, không thể mắc "bệnh của người lớn tuổi".
Chỉ đến khi được đưa vào viện trong tình trạng đau ngực dữ dội, diễn tiến nhanh, gia đình mới hiểu mức độ nguy hiểm. Mặc dù được xử trí theo phác đồ điều trị nhồi máu cơ tim cấp, chị H. không qua khỏi.
Từng được xem là bệnh tuổi trung niên, nhồi máu cơ tim cấp hiện xuất hiện ngày càng nhiều ở người tuổi 20-30 bởi lối sống căng thẳng, ít vận động và sinh hoạt thiếu lành mạnh.
Nhồi máu cơ tim cấp là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến nhập viện và tử vong hiện nay trên thế giới cũng như tại Việt Nam
TS-BS Nguyễn Văn Sĩ, Phó trưởng Khoa Tim mạch 1 - Bệnh viện Nguyễn Trãi, giảng viên chính Đại học Y Dược TPHCM, cho biết bệnh mạch vành trước đây thường xuất hiện ở người từ 40 trở lên. Tuy nhiên, thực tế đã thay đổi nhanh chóng. Tại bệnh viện, hầu như tuần nào cũng ghi nhận 1-2 ca nhồi máu cơ tim cấp ở người trẻ, thậm chí có bệnh nhân mới hơn 20 tuổi.
Nhồi máu cơ tim cấp là thể nặng nhất của bệnh mạch vành, xảy ra khi mạch máu nuôi tim tắc đột ngột, khiến cơ tim co bóp không hiệu quả cũng như các biến chứng nguy hiểm khác. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong tại Việt Nam và thế giới, nhiều trường hợp đột tử thực chất là do nhồi máu cơ tim cấp.
Nhịp sống nhanh, căng thẳng, thức khuya, ăn uống nhiều đường - mỡ - rượu bia và ít vận động khiến giới trẻ ngày càng dễ mắc bệnh tim mạch.
Nhiều người lầm tưởng chăm sóc bản thân là ăn uống đầy đủ, nghỉ ngơi nhiều, trong khi yếu tố bảo vệ tim mạch quan trọng nhất lại là tập thể dục, ăn uống lành mạnh, không hút thuốc lá và quản lý stress.
Tình trạng rối loạn mỡ máu, béo phì, tiền đái tháo đường... ghi nhận ngày càng phổ biến ở người trẻ, tạo nền cho xơ vữa mạch vành xuất hiện sớm.
Ngoài lối sống, gene cũng góp phần quan trọng. Một số nghiên cứu ghi nhận người Đông Á và Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, có xu hướng mang các biến thể gene liên quan đến tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
Thế giới hiện sử dụng thang điểm nguy cơ đa gen PRS (polygenic risk score) đã được Hội Tim mạch Mỹ đưa vào đồng thuận thực hành. Tại Việt Nam, Phân hội Xơ vữa thuộc Hội Tim mạch Việt Nam cũng đã đưa chỉ số này vào hướng dẫn kiểm soát rối loạn lipid máu phiên bản mới nhất.
Tầm soát sớm
Những người có nguy cơ di truyền cao vẫn có thể giảm khả năng mắc bệnh nếu điều chỉnh lối sống từ sớm. Gen không thay đổi được nhưng biết mình có nguy cơ sớm sẽ giúp mỗi người kiểm soát cân nặng, mỡ máu, đường huyết, bỏ thuốc lá và duy trì thói quen lành mạnh. Đó chính là giá trị của thang điểm đa gen. Một số trung tâm lớn trong nước đã triển khai xét nghiệm đánh giá nguy cơ tim mạch dựa trên gen. Tuy nhiên, chi phí vẫn là rào cản vì các phương tiện khảo sát mới cần thời gian chứng minh hiệu quả trước khi được bảo hiểm chi trả.
Chuyên gia y tế khuyên cần đến bệnh viện sớm khi có dấu hiệu nguy hiểm gợi ý đến nhồi máu cơ tim cấp như đau ngực dữ dội, tăng dần, kéo dài trên 15-20 phút, không giảm khi nghỉ kèm theo khó thở, vã mồ hôi lạnh. Đau ngực có thể do nhiều nguyên nhân nhưng thà cẩn thận còn hơn bỏ sót, đến viện càng sớm, cơ hội cứu tim càng lớn.
